楊籍富 發表於 2012-12-23 10:19:11

【中華百科全書●傳記●程頤】

<P align=center><STRONG><FONT size=5>【<FONT color=red>中華百科全書●傳記●程頤</FONT>】</FONT></STRONG></P>&nbsp;<P><STRONG>程頤(西元一○三三~一一○七年),字正叔,洛陽人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>生於宋仁宗明道二年,卒於徽宗大觀元年,七十五歲。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>學者稱伊川先生。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>與兄明道並稱二程。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>年十八,遊太學,時胡安定為直講,以「顏子所好何學論」試諸生,見伊川之作,大為驚喜,立即延見,處以學職。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>同學呂希哲欽服他的學問,首先以師禮事之。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>英宗神宗兩朝,大臣屢次薦舉,皆不出仕。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>哲宗即位,以司馬光諸人之薦,召為崇政殿侍講,時文彥博為太師,侍立帝旁,終日不懈,帝告以稍事休息,亦不離去。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>而伊川為講官,容貌莊嚴,對皇帝亦不稍假借。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>有人對伊川說:「君之嚴,視文公之恭,孰為得失?」</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>答道:「文公四朝大臣,事幼主不得不恭。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>某以布衣職輔導,亦不敢不自重也」。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>每當進講,伊川不厭反復,推明義理,總要將道理關聯到君王身心上來。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>某日,呂公著與范純仁入侍經筵,聽伊川講說,出而歎曰:真侍講也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>伊川為帝王師,德望甚隆,一時士人多歸門下。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>伊川亦以天下自任。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>議論褒貶,無所顧避。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>時蘇賦在翰林,有重名,門下文士亦甚。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>文士不樂拘檢,自蘇軾以下,皆以伊川為迂執,終於釀成洛蜀兩黨之爭。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>紹聖年間,朝廷復行新政,蘇賦遭貶,伊川更削籍竄放四川涪州。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>三年後纔得放還。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>後又遭講學之禁,四方學者相從不捨,伊川告諭曰:「尊所聞,行所知,可矣;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>不必及吾門也。」</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>伊川卒時,學禁方嚴,敢送葬者,寥寥四五人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>撰有周易程氏傳,行於世。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>伊川以師道自任,接學者以嚴毅。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>冬月某日,閉目靜坐,楊龜山、遊定夫立侍不敢離去。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>久之,開目對二人說:「日暮矣,姑就舍」二人辭出,門外積雪已尺餘。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>此便是所謂「程門立雪」之故事。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>有時學者議論異同,若明道,便說「更有商量」。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>在伊川,則直加駁斥曰「不然」。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明道曾說:「異日能尊嚴師道者,是二哥。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>若接引後學,隨人才而成就之,則某不得讓焉。」</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>二程講學之時,主要觀念發自明道。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明道既卒之次年,伊川為侍講,此後有二十二年獨立講學之時間,終於使他自己之生命與思路透顯出來,而有了義理之轉向。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唯此一轉向,伊川既不自覺,二程門人於明道卒後,亦皆繼續師事伊川,而並不以為兩程夫子有義理系統之不同;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>謝上蔡、楊龜山亦是秉承「以明道為主之二程學」而發展。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>此一義理轉向與系統分裂之機,雖為伊川所開啟,而其明朗化,則要到朱子舍明道而極成伊川之恩理,纔清楚地顯示出來。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明道之義理綱領,由楊龜山傳衍為前期閩學,又由謝上蔡傳至胡五?</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>而開湖湘學統。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>而陸王之學,亦與明道之綱領實不相違。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>伊川之綱領,則為朱子所繼承。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>朱子之「理氣二分,心性情三分,先涵養後察識,即物窮理」,皆承伊川而來。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>後世所謂程朱之學,皆只承述伊川朱子。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>而在宋明儒學之中,伊川朱子亦實顯示一新的義理系統。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>〈見圖一〉(蔡仁厚)</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>引用:http://ap6.pccu.edu.tw/Encyclopedia/data.asp?id=8799
頁: [1]
查看完整版本: 【中華百科全書●傳記●程頤】